Šta je to mesna zajednica?
Koja je svrha njenog postojanja?
Kakva je njena uloga?
Kome treba da služi?
Mesna zajednica je osnovna, najmanja, samostalna jedinica lokalne samouprave.
Datira još iz Titovog doba gde je imala važnu ulogu u društvenom životu.
Ona predstavlja specifičan oblik lokalne samouprave i neposrednog demokratskog odlučivanja koji je imao veliki uspon u periodu SFRJ, ali i veliki pad nakon njenog raspada.
Danas podseća na vreme komunizma i naivnima
služi za podsmeh.
Svrha postojanja mesnih zajednica je bila da se u njima pokreću zajedničke građanske inicijative u cilju poboljšanja života i šalju daljim, višim instancama na rešavanje.
Njihova uloga je bila zamišljena da budu posrednik između naroda i vlasti tako što bi bile pod kontrolom građana i funkcionisale kao njihova ispostava prema političkoj partiji na vlasti u opštini.
Opis koji se bar formalno zadržao do današnjih dana je da građani u mesnim zajednicama treba da:
a) solidarno ostvaruju svoje zajedničke interese;
b) solidarno zadovoljavaju svoje zajedničke potrebe.
Sem toga, mesna zajednica je bila mesto okupljanja i druženja meštana svih uzrasta.
Ljudi su se tu informisali, obrazovali i razonodili igrajući šah i druge društvene igre.
Omladini je u pojedinim mesnim zajednicama bilo omogućeno da otvore diskoteke kao u mz „Veljko Vlahović“ u Leskovcu, a organizovane su i razne proslave.
Zbog toga se o mesnoj zajednici govorilo kao o „proširenoj porodici“ čija je osnovna funkcija „briga o ljudima i razvoj humanih socijalističkih odnosa”.
Mesne zajednice su se finansirale iz:
a) sostvenih prihoda: rentiranje lokala, seča šume, košenje livada, vađenje peska i šljunka iz reke, eksploatacija ilovače iz zemljišta u ataru sela;
b) samodoprinosa;
c) budžeta opština kojim su pokrivani fiksni troškovi mesnih zajednica i sufinansirani projekti obuhvaćeni samodoprinosom;
d) OUR-a koji su se nalazili na njihovoj teritoriji.
Žitelji su sopstvenim novcem i dobrovoljnim, volonterskim radom učestvovali u izgradnji lokalnih puteva, domova kulture, ambulanti, sportskih igrališta, električne mreže, vodovoda, groblja.
Kako su mesne zajednice funkcionisale u prošlosti i kako je to izgledalo u praksi?
Generalni urbanistički plan (GUP) grada Beograda iz 1972. godine ostao je upamćen kao „Zlatni plan“ u sećanju Jugoslovena.
Tadašnje gradske vlasti su sprovele javnu raspravu u preko 200 mesnih zajednica u Beogradu.
Građani su na tim javnim raspravama dobili priliku da se detaljno informišu o sadržaju GUP-a, da postave pitanja, podnesu primedbe i predlože izmene plana.
Taj plan je postao primer dobre prakse za uključivanje građana u urbano planiranje na svetskom nivou.
Nakon toga su napravljeni planovi društvenog razvoja grada i opština za period 1981-1985.
Bilo je to vreme teške ekonomske krize koja je grad ostavila bez finansijskih sredstava za izgradnju prioritetnih objekata za komunalne delatnosti i saobraćaj.
Zato je 1982. godine Izvršni savet grada Beograda odlučio da uvede samodoprinos na nivou deset svojih opština.
Gradske vlasti su ponovo sprovele široku javnu raspravu.
Na osnovu plana društvenog razvoja najpre su
definisane prioritetne oblasti za kapitalne investicije. Potom su se predstavnici Izvršnog saveta konsultovali sa predstavnicima opština, Socijalističkog saveza, sindikata i stručnjacima iz različitih oblasti i okvirno definisali projekte koji će se finansirati samodoprinosom.
Zatim su tokom dva meseca organizovane javne rasprave u mesnim zajednicama i preduzećima u svim opštinama zahvaćenim samodoprinosom.
Na tim javnim raspravama su:
a) čelnici gradske uprave i stručnjaci izlagali projekte građanima;
b) građani izražavali svoje mišljenje i predlagali izmene projekata;
c) predstavnici vlasti i građani dogovarali pripremu referenduma za usvajanje samodoprinosa;
b) raspravljali o kontroli nad prikupljanjem i namenskom trošenju para;
c) ugovarali način kojim će se vršiti nadzor nad izgradnjom objekata.
Uzimajući sve u obzir, sastavljen je predlog odluke o uvođenju samodoprinosa za period od 1. jula 1982. do 30 juna 1986. godine.
Predlog je izglasan na referendumu sprovedenom na 4.750 glasačkih mesta u radnim organizacijama i mesnim zajednicama.
Kako mesne zajednice funkcionišu danas i kako to izgleda u praksi?
Mesne zajednice danas još uvek formalno-pravno postoje, ali su izgubile svoju ulogu Ustavom iz 1990. godine.
Ustavom iz 1963. one su stvorene kao univerzalna lokalna samoupravna zajednica usmerena na razvoj neposrednog odlučivanja građana.
Ustavom iz 1974. njihov značaj je uvećan.
One su imale direktan uticaj na skupštine opštine putem delegata koji su ih zastupali u veću mesnih zajednica.
U Ustavu iz 1990. godine nisu ni pomenute.
Izbačene su iz Ustava i od tada je njihov status
uređen Zakonom o lokalnoj samoupravi, odnosno statutima gradova i opština koji im određuju da se bave „svačim i ničim“.
Oduzet im je glavni način na koji su uticale na donošenje odluka na opštinskom nivou ukidanjem
veća mesnih zajednica.
Skupštine opština su tako ostale bez delegata mesnih zajednica i sastavljene su isključivo od odbornika izabranih na lokalnim izborima.
Nakon što su obezvlašćene usledila je uzurpacija mesnih zajednica od strane političke partije na vlasti,
naročito poslednjih godina.
Članovi iste te partije su preuzeli savete mesnih zajednica.
One su danas potpuno pod kontrolom partije na vlasti i deluju kao njihova ispostava prema građanima umesto obrnuto.
Mesne zajednice funkcionišu kao mesni odbori SNS-a, a njihov rad je obavijen velom tajne.
Njihova dalja sudbina se odvija sledećim redosledom:
– obezvlašćene su;
– uzurpirane su;
– smanjena su im budžetska sredstva na minimum;
– oduzeta im je kontrola nad novcem koji prihoduju od sopstvene imovine;
– isti novac im je oduzet;
– od pre nekoliko godina mesne zajednice ne mogu više imati ni račun sopstvenih sredstava;
– oduzeta im je kontrola nad sopstvenom imovinom
prepisivanjem prava korišćenja imovine mesnih zajednica na grad;
– opštinska vlast nalazi način da imovinu mesne zajednice i države prebaci na opštinsku svojinu;
– sledeći korak je prodaja te imovine privatnom licu.
Gradjani koji imaju pravo na tu zajedničku svojinu gube sva prava, pa čak i da se usprotive.
Opštinske vlasti u Vojvodini su tražile od žitelja mesnih zajednica da predaju groblje i vodovod na upravljanje i korišćenje javno-komunalnim preduzećima.
Žitelji su se protivili promeni statusa imovine jer je građena mesnim samodoprinosom i dobrovoljnim radom i zato što ih čeka veliki porast troškova komunalnih usluga, održavanja lokalnog groblja i sahranjivanja.
Predstavnici vlasti tvrde:
„Ni po Ustavu,
ni po Zakonu o lokalnoj samoupravi,
ni po Zakonu o imovini Republike Srbije,
mesna zajednica ne može da ima imovinu,
ona nije pravni subjekt te je logično da pravo korišćenja bude preneseno na grad.“
Žitelji mesnih zajednica uzvraćaju:
„Sve se svelo na toplu reč i po koju zajedničku akciju za one najugroženije.
To nije naša krivica, nego onih koji misle da mesne zajednice nisu ništa osim servisa lokalne samouprave i osnovna biračka baza.
Ne postoji nijedan propis koji ograničava da mesna zajednica poseduje objekte.
Ona ne može posedovati zemlju, jer je sve u vlasništvu Republike Srbije, ali za objekte ne postoji ograničenje.
Uostalom, ako mesne zajednice ne mogu da imaju imovinu i svoje prihode, šta će nam onda mesne zajednice?“
Šta da se radi?
Srpski gradovi su dolaskom SNS-a na vlast na udaru urbanističkog terorizma vršenog mahom u korist privatnih investitora, a nauštrb građana i zdravog razuma.
Uveravajući nas da se zalažu za decentralizaciju i
ubeđujući nas da je sistem jakih mesnih zajednica „ostatak komunizma“ nastojali su po svaku cenu da sistem centralizuju.
Javne rasprave u vezi uređenja gradova su drastično proređene, skraćene i svedene na puku formu.
Građani su primorani da se samo-organizuju kako bi zaštitili svoje interese.
Cela Srbija je u opasnosti pa je niklo bezbroj udruženja građana ili grupa građana za zaštitu javnog dobra i prirodnih resursa.
Promena pristupa upravljanju i promena odnosa države i građana iz podaničkog u partnerski mora doći „odozdo“, a ne „odozgo“.
Oživljavanje mesnih zajednica se danas nameće kao neophodno jer mi moramo biti ljudi koje čekamo i to neće biti jedan čovek.
PROJEKAT „GRAĐANIN ODLUČUJE“ IMPLEMENTIRA RADIO „016“ A SUFINANSIRA VLADA ŠVAJCERSKE U OKVIRU PROGRAMA „ODGOVORNE LOKALNE FINANSIJE I UKLJUČIVANJE GRAĐANA“ A SPROVODI HELVETAS SWISS INTEROPERATION.
STAVOVI IZNETI U OVOM ČLANKU NUŽNO NE IZRAŽAVAJU STAVOVE ORGANA KOJI JE DODELIO SREDSTVA.