Sagovornik: Miroslav Jovanović, sveštenik i teolog koji se bavi istorijom hrišćanstva
Ova oblast došla je u okvir države Srbije za vreme velikog Župana Stefana Nemanje. Hrišćanstvo u ovom kraju datira još iz petog veka, iz Vizantijskog perioda, uporedo kada je građen Caričin grad koji je, pored Rima i Carigrada, bio jedan od možemo slobodno reći svetski centara. Uporedo sa tim ovde se, u Leskovcu, krajem petog veka postojele dve Vizantije bazilike na Rudarskoj Čuki – Crkva Svete Petke a i na mestu današnje crkve Svetog Ilije na Hisaru, čiji su temelji pronađeni tokom obnove u XIX veku.
Leskovac sa 2 crkve bio je itekako značajna Vizantijska varoš. Još u petom veku hrišćanstvo se u ovom kraju javlja ali je ono prekinuto dolaskom Slovena u VII veku, koji su, kao i Caričin Grad, sve ovo Vizantijsko nasleđe porušili.
580 godine nalazimo da su Sloveni prodirali kroz ove krajeve dolinom Morave i Vardara, čak i do Soluna.
Hrišćanstvo je u ovom kraju došlo sa juga, jer se ovaj kraj oduvek nalazilo u sklopu Naisuske Eparhija, tu se blizu bila i arhiepiskopija Justinijana prima, koja je sagrađena nakon toga što je Skupijska Mitropolija (današnje Skoplje) postradalo krajem četvrtog veka u velikom zemljotresu i prvo seme hrišćanstva u kraju posejao je čuveni Nikita Remezijanski koji je pokrstio Bese i druge narode, koji je da bi otišao na sinod u Skupiju morao da prođe kroz ovaj kraj. Došlo je do procvata Vizantijske kulture, jer kada smo mi primili hrišćanstvo, primili smo i Vizantijsku kulturu, što je sve nestalo dolaskom Slovena. Tek kasnije, u Nemanjićkom a možda i čak pre Nemanjićkog perioda počeo je da se život ovde obnavlja. 10 ili 11 veka imamo sagrađenu crkvu na Hisaru, koju je Đorđe Stričević, arheolog iz Beograda otkopao pedesetih godina prošlog veka, ali koja je nažalost 60-ih godina prošlog veka zatrpana, verovatno od strane tadašnji vlasti koje su se bojale da ne postane svetinja.
Dubočica već u vreme velikog Župana Dese dolazi pod Srpsku upravu. A trajno Dubočica je potpala po srpsku vlast za vreme velikog oca Simeona Mirotočivog (svetovnim imenom Veliki Župan Stefan Nemanja). To je bilo 1165 godine, i od tada do danas Dubočica će, naravno računajući tursko ropstvo i druge okupacije, trajno ostati u srpskom posedu. U vreme velikog Župana Stefana Nemanje znamo da je verski život itekako cvetao. Pomenimo samo Dušanov zakonik koji je bio značajna civilizacijska tekovina Evrope. Leskovac se prvi put pominje u povelji Kralja Milutina čak iz 1308. godine, pod tim imenom kao selo, mada taj podatak kod naučnika izaziva sporove. Ono što je sigurno 1348. godine Leskovac se definitivno pominje kao veliko selo i to u povelji Cara Dušana, velikoga srpskoga vladara, i to tako što je bio poklonjen sa drugim selima, Vinom i još nekim – manastiru Hilandaru. Dakle, Leskovac je 1348. godine kao veliko selo bio u posedu manastira Hilandara i to isto vremena datira i Metoh koji je sagrađen ovde u Leskovcu, a već 1400. godine iz povelje Knjeginje Milice i njenih sinova Stefana i Vuka, vidimo da se Leskovac prvi put (08. juna 1400. godine), prvi put se Leskovac pominje kao grad. Grad Leskovac je tada izuzet iz poseda manastir Hilandar i dati manastiru Svetog Pantelejmona, ruskom manastiru, takođe na Svetoj Gori. Istom manastiru, Knez Lazar poklonio je crkvu Presvete majke, selo Vučje sa metohom. Ta crkva danas ne postoji, a neverovatno se nalazi na istom mestu gde je danas Hram Svetog Jovana Krstitelja. U vreme Kneza Lazara se tu pojavljuju isihasti, značajan monaški pravac koji potiče od osnivača Grigorija Palame, Solunskog arhiepiskopa iz 14 veka.
Nakon dolaska Turaka Pantelejmonski metoh koji se nalazio negde u današnjem Podvorcu je srušen, Hilandarski je ostao, a u tom periodu sagrađen još jedan metoh – Metoh manastira Visoki Dečani. U tom teškom periodu turskog ropstva, upravo su ta dva metoha odigrala veliku ulogu u čuvanje nacionalni identiteta i verskog identiteta srpskog naroda.
Stigli smo do etape razvoja hrišćanstva u doba turskog ropstva.
U početku kad je Turska osvajala, ona je išla napred, njima je bilo bitno da se plaća porez, da se funkcioniše a sve ostalo moglo je da se istoleriše. Kao što vidimo, obnovu Pećke patrijaršije – 557. godine zahvaljujući Mehmedu Sokoloviću, koji je sa 18 godina odveden iz manastira Mileševe i koji je imao svest o poreklu, tako da su srbi u vreme Pećke patrijaršije imali unutar turske imperije državu u državi, jednu vrlo visoku autonomiju, gde je patrijarh odgovarao sultanu za svoj narod. U to vreme u Dubočici imamo 22 manastira. Na Babičkoj gori ima u manastir Svetog Jovana, zatim Bogorodičin manastir u Crkovcnici (današnja parohijska crkva), manastir Rudare, manastir u Čukljeniku a takođe, mnogobrojni manastiri u ovom kraju danas su parohijske crkve. Život hrišćana u tim prvim vekovima pod turskim ropstvom bio snošljiv. Već od Austro-Turskih ratova, kada je nastupio početak kraja Osmanske imperije, Turci su počeli da bivaju okrutni prema Srbima. Tada počinje rušenje crkava, progon hrišćana, njihovo stradanje i tako dalje. Pomenućemo samo bunu iz 1841. godine koja je u krvi ugušena, a život hrišćana je bio toliko nesnosljiv. Treba napomenuti da je islamsko stanovništvo u etničkom pogledu ovde u Leskovcu bilo uglavnom šiptarsko.
Hrišćani su mnogo stradali u tom periodu i čekali su svaku povoljnu priliku da se osvete i da dignu svoj glas za slobodu.
Kod crkve „Odzaklije“, početkom XIX veka kada je sagrađen, sazidan je čitav centar, gde su sagrađene dve škole u kojima su gotovo svi predmeti bili verskog karaktera – Učilo se čitanje iz crkvenih knjiga, deca su redovno učestvovao na bogosluženju. Preko škole je pokušana prvo helinizacija, nakon ukidanja Pećke patrijaršije vladike su bili Grci tako da se u tim školama insistirala na učenje grčkog jezika i pokušavano je preko crkve i škole da se izvrši helinizacija. Osnivanjem Bugarske egzarhije 1870. godine, pokušana je bugarizacija u Leskovcu. Tome su se usprotivili leskovački sveštenik Ilija Urošević i učitelj Josip Hadži Kostić, koji je ovde došao i počeo sa modernom nastavom. Sve je to doprinelo da Leskovac 11. decembra 1877. godine bude bez borbe oslobođen. Borbe su se vodile u okolini Leskovca kod Dilarbegove kule u Vučju gde je poginuo Vlajko Radenković, čuveni vojvoda
Nakon oslobođenja, kompletnu crkvenu opštinu, njen fond, preuzela je opština i ostavila crkvi brigu o sirotinji. Čak se javio spor oko škola između škole i crkve gde su škole zahtevali neku baštu koju je crkva koristila za proizvode kojima je hranila sirotinju. Zahtevali su da se da školi da bi se pravilo igralište za decu. Crkve se pobunila iz razloga što je smatrala da su i škole njeno vlasništvo. Sve te zgrade su porušene a 1904. napravljena je nova zgrada – današnje škola posvećena čuvenom učitelju Josifu Kostiću. Tada se javila i ideja o izgradnji nove crkve – Crkve Svete Trojice. To je omeo Prvi svetski rat i tada u Prvom svetskom ratu postradali takozvanih Surdulički mučenici Prota Steva Komnenović i drugi sveštenici s njim koji su odvedeni na stratište u Surdulici. Bugari, čim su došli nastavili su sa svojom politikom bugarizacija Srba iz prethodnog perioda i kako bi to lakše uradili najpre su pobili sveštenike, kao nosioce prosvetnog miljea i učitelje.
Nakon Prvog Svetskog rata krenulo se konačno sa izgradnjom nove crkve, život u Leskovcu je u tom pogledu počeo da cveta, javljaju se pevačke družine od kojih je najpoznatija „Branko“. Nijedna svečanost u gradu nije mogla da prođe bez njih. Osniva se „Leskovački glasnik“, novine gde je urednik bio Sreten Dinić koga sprava možemo da zovemo Sveti Sava Leskovački, a koji nažalost u Leskovcu danas ima jednu ulicu na periferiji grada a nema ni jednu školu.
Hrišćanstvo je prekinuto u Drugom svetskom ratu, ponovnim stradanjem od strane bugara, a nakon rata stradanjem i od strane komunista, raznim zabranama i oduzimanjem imovine, pljačkanjem crkvenog budžeta i tako dalje sve do negde 80-ih godina kad ponovo verski život počinje polako da se budi.
